Cây xích đồng nam là một loại thảo dược nổi tiếng ở Việt Nam, được sử dụng để điều trị vàng da, kinh nguyệt không đều và nhiều bệnh khác. Nếu vẫn chưa biết về cây xích đồng nam thì cùng nhà thuốc Apharma tìm hiểu trong bài viết này nhé.
1. Cây xích đồng nam
– Tên tiếng Việt: xích đồng nam. Cây còn có tên gọi khác là bấn đỏ, ngọc nữ đỏ, mò đỏ, vây đỏ, lẹo cái, co púng pính (tiếng dân tộc Thái)…
– Tên khoa học (tên tiếng Anh): Clerodendrum japonicum. Cây xích đồng nam thuộc họ Verbenaceae – họ cỏ roi ngựa. Cây bạch đồng nữ (mò trắng) và cây xích đồng nam cùng họ với nhau, cùng hình dáng, cùng công dụng, chỉ khác mỗi màu hoa.
– Bộ phận dùng làm thuốc: toàn thân cây xích đồng nam đều có thể làm thuốc. Thời điểm tốt nhất nên sử dụng là lúc cây chuẩn bị có hoa. Thuốc có thể dùng khô hoặc tươi.
2. Mô tả chi tiết về cây xích đồng nam
2.1 Đặc điểm nhận biết
Cây hoa xích đồng nam có chiều cao trung bình khoảng 1m. Thân hình trụ vuông, ít cành. Lá xích đồng nam mọc đối xứng nhau, cuống có rãnh, gốc hình trái tim. Lá có 5 thùy chia không đều, mép lá có răng cưa nhỏ, mặt trên có màu sẫm hơn. Hoa xích đồng nam mọc thành cụm hình hoa sim, mọc ở ngọn thân thành 2 ngả. Cả hoa và cuống cụm hoa đều có màu đỏ. Nhị và nhụy cùng mọc ra chìa ra ngoài. Cây xích đồng nam có quả màu đen, nằm trong đài hoa màu đỏ.
2.2. Khu vực sinh trưởng
Trên thế giới, có thể bắt gặp cây xích đồng nam ở các nước châu Á như Lào, Thái Lan, Campuchia, Ấn Độ, Indonesia,… Ở Việt Nam, từ tỉnh Quảng Trị, Huế, Đà Nẵng, Đắc Lắc tới An Giang, cây xích đồng nam thường mọc hoang bên ven đường hoặc triển núi.
2.3. Bộ phận dùng làm dược liệu tốt nhất
Toàn bộ cây xích đồng nam đều có thể dùng làm dược liệu. Trong đó, bộ phận được sử dụng nhiều nhất là rễ và hoa.
2.4. Phương pháp thu hái, sơ chế và bảo quản.
Khi cây xích đồng nam đạt ngưỡng từ 0.5 – 1.5m là có thể thu hái được. Chọn những cây khỏe mạnh, chặt ngang cây, nên để khoảng thân 3-5cm so với gốc để cây có thể phát triển tiếp. Sau đó rửa sạch, cắt khúc 1-2 cm và phơi khô (với độ ẩm còn 20%) cho đến khi càng khô càng tốt. Còn những cây yếu hơn thì có thể tỉa cành sau đó cũng cắt khúc và phơi khô như bình thường.
2.5. Thời hạn sử dụng kể từ khi sơ chế
– Thảo dược tươi: dùng ngay sau khi thu hái.
– Thảo dược sấy khô: có thể sử dụng lâu hơn, nhưng nếu thảo dược có dấu hiệu bị mốc, sâu mọt, đổi màu thì không nên sử dụng tiếp.
2.6. Cách phân biệt thành phẩm tốt
– Đối với cây xích đồng nam tươi: nên chọn cây xanh tốt, chuẩn bị ra hoa và không bị sâu, úa.
– Đối với cây xích đồng nam khô: nên chọn những thảo dược đã được sấy khô hoàn toàn, không bị mốc, bẩn.
2.7. Mùa thu hoạch trong năm
Cây hoa xích đồng nam có thể thu hoạch quanh năm, nhưng thời điểm tốt nhất là lúc cây chuẩn bị ra hoa. Mùa ra hoa xích đồng nam là từ tháng 5 – tháng 8, còn mùa quả là tháng 9 – tháng 11 hàng năm.
Hình ảnh cây xích đồng nam
3. Thành phần dược liệu của cây xích đồng nam
Trong cây xích đồng nam có chứa các chất hóa học bao gồm: clerodan, flavonoid glycosid, furantri terpenoid, hispidulin 7-0-glucuronide, 7-0-glucuronide, scutellarein.
4. Phương pháp bào chế và sử dụng cây xích đồng nam.
+ Đối với các bệnh như kinh nguyệt không đều, khí hư, vàng da… ở phụ nữ và sài mạch lươn ở trẻ em, nên sử dụng cây xích đồng nam bằng hình thức sắc với liều lượng 10-20g/lần.
+ Còn đối với các bệnh như đau nhức xương khớp, chống viêm, mụn nhọt, huyết áp cao,… thì nên giã nát lá tươi đắp trực tiếp hoặc ép lấy nước để rửa vết thương.
5. Vị thuốc của cây xích đồng nam
Theo nghiên cứu, vị thuốc xích đồng nam là đắng nhẹ, tính mát và có mùi hôi.
+ Hoa xích đồng nam: tính ấm, vị ngọt, không độc, bổ phế.
+ Lá xích đồng nam: thanh nhiệt giải độc.
+ Rễ xích đồng nam: vị nhạt, hậu ngọt, tình bình, không độc, thanh nhiệt giải độc, lợi tiểu, tán ứ, tiêu viêm,…
6. Công dụng, lợi ích cho sức khỏe con người của cây xích đồng nam.
Tác dụng cây xích đồng nam được biết đến chủ yếu là chữa trị các bệnh bạch đới khí hư ở phụ nữ. Ngoài ra, cây xích đồng nam còn có tác dụng chữa trị nhiều bệnh khác nữa. Cụ thể là:
+ Điều trị khí hư, kinh nguyệt không đều ở phụ nữ.
+ Điều trị viêm nhiễm âm đạo.
+ Điều trị vàng mắt, da, viêm gan.
+ Điều trị ngứa, mụn nhọt, ghẻ.
+ Điều trị cao huyết áp, đau nhức xương khớp.
+ Điều trị sài mạch lươn ở trẻ nhỏ.
7. Kiêng kỵ và bí quyết sử dụng cây xích đồng nam hiệu quả
Không dùng cây thuốc xích đồng nam cho bệnh nhân dị ứng với bất kỳ thành phần nào có trong cây. Khi sử dụng, nên sử dụng đúng liều lượng và sử dụng trong thời gian quá dài.
Cần sử dụng theo đúng sự chỉ dẫn của thầy thuốc. Và nên nhớ là hiệu quả và thời gian khỏi bệnh còn tùy thuộc vào cơ địa của mỗi người.
8. Các bài thuốc dân gian quý từ cây xích đồng nam
Có rất nhiều bài thuốc sử dụng cây xích đồng nam làm dược liệu chính. Apharma sẽ giới thiệu cho bạn 1 số bài thuốc phổ biến nhất nhé.
+ Cây xích đồng nam điều trị kinh nguyệt không đều, khí hư
Sắc 40-80g cây xích đồng nam khô lấy nước để uống. Hoặc chuẩn bị 18g cây xích đồng nam, 18g ngải diệp, 10g hương phụ, 18g ích mẫu, sắc lấy nước uống, 1 thang thuốc/ngày.
+ Cây xích đồng nam điều trị đau bụng kinh
Sắc 6g cây xích đồng nam, 6g ích mẫu, 6g hương phụ, 6g ngải cứu với 300ml nước. Sắc trong vòng 30 phút rồi chia nước đặc thành 2-3 lần uống. Nếu có thấy khó uống có thể cho thêm 1 chút đường. Thời điểm sử dụng nên là trước ngày có kinh 10 ngày. Để giúp khí huyết lưu thông có thể sử dụng liền trong 2-3 tháng.
+ Cây xích đồng nam điều trị vàng da, vàng mắt, viêm gan
Sắc 30g rễ cây xích đồng nam lấy nước uống, 1 thang thuốc/ngày.
+ Cây xích đồng nam giúp thanh nhiệt, điều can
Chuẩn bị 40g xích đồng nam đã sao vàng, 40g bạch đồng nữ đã sao vàng, 20g thanh bì, 20g dái nghệ vàng, 16g cam thảo dây, 20g quả dành dành sao cháy. Cho tất cả vào ấm cùng 800ml nước, sắc đến khi còn 250ml lấy nước đặc để uống trong ngày.
+ Cây xích đồng nam điều trị cao huyết áp
Chuẩn bị 12g xích đồng nam, 6g hoa hòe, 12g cúc hoa, 12g cam thảo. Sao thơm tất cả nguyên liệu rồi sắc lấy nước uống, 1 thang thuốc/ngày.
+ Cây xích đồng nam điều trị tiểu ra máu, tiểu buốt
Chuẩn bị 10-15g mỗi loại bao gồm rễ xích đồng nam, lá huyết dụ, búp non mía giò, bầu đất, mã đề. Thái nhỏ tất cả rồi phơi khô, sao vàng đến thơm, sắc lấy nước uống trong ngày, 1 thang thuốc /ngày.
9. Bí quyết sử dụng thảo dược hiệu quả nhất kèm chế độ vận động phù hợp tốt cho sức khỏe.
Dù đang sử dụng cây xích đồng nam hay các loại thảo dược khác, bạn cũng nên có chế độ sinh hoạt hợp lý để thuốc đạt hiệu quả cao nhất. Apharma khuyên bạn nên ăn uống đầy đủ dưỡng chất, duy trì lối sống lành mạnh, không thức khuya, không dùng chất kích thích, hạn chế stress,…
Ngoài ra, bạn cũng nên tăng cường vận động để nâng cao sức khỏe. Tùy vào thể chất cơ thể, bạn có thể lựa chọn các môn vận động phù hợp. Một vài vận động nhẹ nhàng có thể thực hiện mỗi ngày như bơi lội, đi bộ, đạp xe,… Bạn cũng có thể tham gia các lớp yoga, tập luyện để có người hướng dẫn cụ thể.
10. Khi nào nên dùng cây xích đồng nam và sử dụng bao lâu?
Tùy thuộc vào loại bệnh và tình trạng bệnh mà có cách sử dụng cây xích đồng nam khác nhau. Không nên tự ý dùng thuốc, nên tham khảo ý kiến của thầy thuốc để biết được liều lượng và các vị thuốc đi kèm.
Nếu có bất kỳ triệu chứng bất thường khi sử dụng cây xích đồng nam thì cần dừng sử dụng và đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Hiện nay trên thị trường có rất nhiều địa điểm bán cây xích đồng nam. Apharma khuyên bạn nên tìm đến các địa chỉ uy tín để mua được cây xích đồng nam chất lượng, nguồn gốc thiên nhiên, không bị pha tạp chất, giá cả phải chăng. Nơi đó cần có địa chỉ rõ ràng, được nhiều khách hàng đã mua sản phẩm phản hồi tốt.
Trên đây là toàn bộ thông tin về cây xích đồng nam, một loại thảo dược có nhiều tác dụng tuyệt vời. Nhà thuốc Apharma hy vọng bạn đã có thêm được nhiều thông tin bổ ích và biết cách sử dụng thảo dược hiệu quả. Liên hệ ngay Apharma để được tư vấn cụ thể hơn. Cảm ơn bạn đã đọc bài viết.
