Cây bách bộ

Cây bách bộ

Cây bách bộ là thảo dược gì? Tại sao chúng lại được nhiều người quan tâm đến? Cách sử dụng bách bộ ra sao? Những tác dụng phụ mà bách bộ có thể gây ra?

Theo nghiên cứu, hiện đã đã có rất nhiều loại thảo dược được phát hiện và ứng dụng vào thực tế. Việc sử dụng cây cỏ để làm thuốc trị bệnh đã rất quen thuộc đối với người dân phương Đông nói chung và Việt Nam nói riêng. Một trong những thảo dược chúng ta có thể kể đến chính là cây bách bộ, một trong những thảo dược quý của Y học cổ truyền chúng ta. Hãy tìm hiểu cách sử dụng loài thảo dược này dưới bài viết của Apharma nhé!

Tổng quát về cây bách bộ

Bách bộ là một loại thảo dược quý và thường mọc hoang ở các vùng núi phía Bắc của nước ta. Hiện nay, cây bách bộ đã được người dân trồng trọt và phối giống để tạo nên nguồn cung cấp thảo dược dồi dào. Tuy vậy, ở mỗi địa phương sẽ có tên gọi loài cây này khác nhau chẳng hạn một số tên gọi của chúng như là

  • Tên gọi thông thường (tiếng Việt): củ bách bộ, đẹt ác, củ ba mươi, bà phụ thảo, bách nãi, dã thiên môn đông , vương phú, thấu dược, bà tế, bách điều căn, bà luật hương, man mách bộ, bách bộ thảo, cửu trùng căn, cửu thập cửu điều căn, dây ba mươi, đẹt ác, bẳn sam, síp (Thái), chầu chàng (H’mông), robat tơhai, hiungui (Giarai), sam sip lạc (Tày),…
  • Tên khoa học (tiếng Anh): Stemona tuberosa Lour. Họ temonaceae.
Cây bách bộ
Hình ảnh cây bách bộ

Mô tả thảo dược bách bộ

1. Đặc điểm của cây bách bộ

Củ bách bộ là loài cây thuộc họ bách bộ, được xem như là một loại thảo dược trị được rất nhiều chứng bệnh khác nhau. Vì vậy, rất nhiều người đã tìm kiếm và khai thác loài cây này. Một số đặc điểm đáng chú ý của loài thảo dược này như là

  • Thân: thân cây có dạng dây leo thân nhỏ nhắn, có xu hướng quấn, có thể dài đến 10cm.
  • Lá: lá cây mọc đối nhau, phiến lá thuôn dài, nhẵn và gân lá nổi rõ trên mặt, có 10 – 12 gân phụ chạy dọc từ cuống lá đến ngọn lá.
  • Hoa: hoa mọc thành từng cụm ở kẽ lá, có cuống hoa dài 2 – 4cm, có 1 – 2 hoa to màu vàng hoặc màu đỏ. Bao hoa gồm 4 phận, 4 nhụy giống nhau và nhị ngắn.
  • Quả: bầu hình nón có quả nặng có 4 hạt, thường ra hoa vào mùa hè.
  • Rễ: rễ chùm gần đến 30 củ (có tên gọi là củ ba mươi), thậm chí có khi nhiều hơn thế.
Cây bách bộ
Phần rễ của cây bách bộ

2. Khu vực sinh trưởng của cây bách bộ

Đây là loài cây mọc hoang dã ở rất nhiều nơi, đặc biệt là các vùng đồi núi Tây Bắc nước ta sẽ bắt gặp rất nhiều cây bách bộ. Thậm chí loài cây này còn phát triển rất nhiều ở các nước có khí hậu nhiệt đới, ẩm ướt vì đây là môi trường rất thích hợp để chúng sinh trưởng.

3. Bộ phận của dây bách bộ được sử dụng điều trị bệnh hiệu quả

Phần rễ củ của cây bách bộ được sử dụng rất nhiều để bào chế thành thuốc, rễ thường cong quẹo có độ dài từ 5 – 25cm và đường kính từ 0,5 – 1,5cm. Đầu trên phình to, đầu dưới thon nhỏ dần.

Cây bách bộ
Phần rễ bách bộ được sử dụng làm thuốc

4. Phương pháp thu hái, sơ chế và bảo quản cây bách bộ

Sử dụng củ nhiều năm để làm thuốc, đặc biệt củ càng lâu năm càng to càng dài, được thu hoạch vào đầu mùa đông hàng năm, hoặc vào đầu xuân, chồi cây chưa hoạt động. Trước khi thu hoạch, cắt bỏ dây thân, nhổ bỏ cây trưởng thành, đào toàn bộ củ lên, rửa sạch và đem phơi khô.

5. Cách phân biệt thành phẩm cây bách bộ tốt

Một trong những cách để phân biệt đâu là thành phẩm chất lượng chính là dựa vào quan sát và mùi thơm đặc trưng của thảo dược. Nên chọn những sản phẩm còn nguyên vẹn, không bị hư hại, nấm mốc tấn công, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, không ngâm hóa chất, mùi vị bị thay đổi. Đặc biệt bạn nên chọn cho mình một địa chỉ chuyên cung cấp thuốc và dược liệu chất lượng và Nhà thuốc Apharma đích thị là nơi mà bạn cần đến.

6. Thành phần dược liệu của cây bách bộ

Rễ bách bộ chứa tuberostemonin, axit tannic, oxotuberostemonin. Ngoài ra còn 1 số alcaloid khác chưa rõ cấu trúc: stemonin, iso stemonin, isotuberostemonin, hypotuberostemonin, stemotuberin, setemonidin, paipunin. rễ còn chứa glucid 2,3%, lipid 0,84%, protid 9,25% và 1 số acid hữu cơ (citric, malic, oxalic, succinic, acetic…).

7. Phương pháp bào chế và sử dụng cây bách bộ

Củ bách bộ được sử dụng bằng cách phơi khô hoặc ngâm rượu để sử dụng lâu dài. Có thể dùng các lát phơi khô của củ bách bộ sắc với nước uống để uống điều trị bệnh rất hiệu quả.

Vị thuốc và tác dụng của thảo dược cây bách bộ

1. Tính chất – mùi vị của cây bách bộ

Củ cây bách bộ có vị ngọt đắng, tính hơi ôn

2. Tác dụng dược lý của bách bộ

Cây ba mươi có một số tác dụng dược lý sau

  • Kháng vi trùng,
  • Tiêu diệt ký sinh trùng,
  • Hỗ trợ hệ hô hấp,
  • Ức chế các phản xạ gay ho,
  • Trị giun, tiêu diệt côn trùng,
  • Kháng vi khuẩn, chống viêm.
Cây bách bộ
Cây bách bộ có rất nhiều lợi ích cho con người

3. Liều lượng an toàn sử dụng cây bách bộ

Bạn có thể dùng bách bộ từ 4 – 20g, ngứa ngoài da, dùng ngoài tùy ý. Dùng tươi: trị ghẻ lở, giun sán. Dùng ở dạng chín để trị ho hàn, ho lao.

4. Độc tính khi quá liều sử dụng cây bách bộ

Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ khi sử dụng loại thảo dược này, vì chưa có đầy đủ thông tin để chắc chắn rằng loài cây này có độc tính với một số loại bệnh nhân đặc biệt hay không. Tuy nhiên, không nên làm dụng chúng quá nhiều bởi vì cây bách bộ cũng có tiềm năng gây ngộ độc.

Công dụng, lợi ích của cây bách nãi đối với sức khỏe con người

Theo một số nghiên cứu về y học thì các bác sĩ đã đưa ra những công dụng đặc biệt của cây bách bộ đối với sức khỏe con người như là điều trị lao phổi, viêm phế quản, ho gà, tẩy giun đũa, giun kim, sát trùng, diệt khuẩn.

Một số bài thuốc đặc biệt đến từ cây bách bộ

Một số phương pháp và bài thuốc được ứng dụng lâm sàng của cây bách bộ, bao gồm:

Ho dữ dội

Dùng rễ bách bộ, gừng, giã lấy nước, liều lượng 2 vị bằng nhau, sắc uống 2 chén. Dùng rễ cây ba mươi ngâm rượu, ngày uống 1 chén, mỗi ngày 3 lần.

Bệnh ho gặp rất nhiều ở mọi lứa tuổi

Nuốt dị vật

Dùng rễ cây ba mươi 160g, rượu 640g, ngâm một đêm. Uống mỗi lần 1 bát, mỗi ngày dùng 3 lần.

Ho lâu năm

Củ bách bộ 20 cân, giã lấy nước, sắc lại cho dẻo quánh. Mỗi lần uống 1 thìa cà phê, mỗi ngày 3 lần.

Ho nhiều

Dùng toàn bộ cây bách bộ, giã vắt lấy nước, trộn với mật ong, liệu lượng bằng nhau. Nấu thành dạng cao và ngậm nuốt từ từ.

Ho không dứt

Củ cây bách bộ, hơ trên lửa nướng cho khô, mỗi lần nướng lấy nước tiết ra từ củ một ít ngậm nuốt nước.

Trẻ nhỏ ho do hàn

Dùng 30g bách bộ sao, 30g ma hoàng khử mắt, tán thành bột. Hạnh nhân sao, bỏ vào nước sôi rồi vớt ra, nghiền thành bột, cho mật ong vào nặn viên bằng hạt bồ kết. Mỗi lần uống 23 viên thuốc với nước nóng.

Củ bách bộ có thể hỗ trợ điều trị bệnh ho cho trẻ

Phù, vàng da cả người

Rễ bách bộ mới đào về, rửa sạch, giã nát. Đắp một miếng lên rốn, lấy nửa tô xôi giã cho mềm và dẻo đắp trên miếng ba mươi vừa rồi, xong lấy khăn bịt lại trong vòng 12 ngày, sau khi thấy trong ruột có hôi mùi của rượu thì tiểu được, hết phù.

Côn trùng vào lỗ tai

Cây ba mươi (sao) nghiền nát, trộn với dầu mè bôi vào trong lỗ tai. Trị áo quần có rận, rệp, bọ chét, chí: dùng cây bách bộ, tần giao giã nhỏ cho vào lồng tre xông khói lên hoặc có thể nấu nước giặt.

Giun kim

Cây ba mươi tươi, sắc thành dạng kẹo thụt vào trong hậu môn trong một tuần.

Giun đũa

Dùng 12g cây bách bộ, sắc lấy nước uống vào buổi sáng lúc còn đói, liên tục trong vòng 5 ngày, sau đó dùng thuốc xổ mỗi buổi sáng.

Tẩy giun bằng củ ba mươi

Ho do hư chứng

Kết hợp giữa cây bách bộ, thiên môn đông, mạch môn đông, bối mẫu, tỳ bà diệp, ngũ vị tử, tang căn bạch, bì tử uyển, sắc lấy nước uống.

Ho do cảm mạo, ngứa họng, ít đờm

Dùng 16g củ bách bộ, 12g kinh giới, 12g bạch tiền, 12g cát cánh, sắc lấy nước uống.

Lao phổi

Sử dụng 20g củ bách bộ, 10g hoàng cầm, 10g đơn bì, 10g đào nhân, sắc đặc lại còn khoảng 60ml, mỗi ngày uống 1 than, liên tục 2 – 3 tháng.

Ho do lao phổi, do phế nhiệt

640g bách bộ, 640g sa sâm, sắc với nước, bỏ bã, trộn chung với 640g mật ong, nấu nhỏ lửa cho thành dạng cao. Mỗi ngày uống 2 lần, mỗi lần 8ml.

Ho, suyễn, khí quản viêm

Dùng 20g bách bộ, 5 cái miên hoa căn, 8g ma hoàng, 1 củ đại toán, sắc uống nước.

Ho gà

10 – 15g bách bộ, sắc nước uống.

Sử dụng 12g bách bộ, 12g bạch tiền, 4g cam thảo, 2 tép đại toán, sắc uống với đường, mỗi ngày chia làm 3 phần, uống liên tục 3 – 4 ngày.

Điều trị giun kim

Dùng 40g bách bộ, đổ nước và sắc còn 10 – 20ml đưa vào hậu môn trước khi ngủ, liên tục trong 23 đêm. Hoặc dùng 20g bách bộ, 20g tử thảo, 100g vaseline, tán bột, trộn với thanh cao bôi xung quanh hậu môn.

Chí, rận, bọ chét

Dùng 120g bách bộ, ngâm với 1 lít cồn, sau 1 ngày đem sức ở ngoài da.

Mẩn ngứa ngoài da, viêm da mề đay, muỗi cắn, vẩy nến

Dùng bách bộ thái ra, sử dụng mặt cắt đó xát vào nơi bị đau, một ngày có thể làm nhiều lần.

Kiêng kỵ và bí quyết sử dụng hiệu quả cây bách bộ

Điều đầu tiên hết là bạn nên hỏi ý kiến của bác sĩ về tình trạng bệnh của mình và phương pháp điều trị cho thích hợp. Tránh tình trạng tự ý sử dụng rồi dẫn đến những tác hại không đáng có. Ngoài ra bạn nên chọn những nơi bán thuốc có xuất xứ, không sử dụng hàng kém chất lượng, không đảm bảo an toàn.

Cây bách bộ
Kiêng kỵ và bí quyết sử dụng hiệu quả cây bách bộ

Nơi bán thuốc và thảo dược chất lượng

Tại Nhà thuốc Apharma bạn sẽ được tư vấn tận tình và chu đáo bởi một đội ngũ hỗ trợ khách hàng chuyên nghiệp, đồng thời bạn sẽ có cơ hội nhận được những ưu đãi rất hấp dẫn đến từ Apharma.

Trên đây là toàn bộ những thông tin hữu ích về cây bách bộ, chúng tôi rất mong sẽ nhận được sự ủng hộ đến từ các quý khách hàng. Kính chúc quý khách luôn tràn đầy sức khỏe và niềm vui trong cuộc sống.

Rate this post

Trả lời

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *