Cây sâm bố chính

Cây sâm bố chính là loại cây thân thảo, hoa màu đỏ hồng bắt mắt, phần rễ to bụ có hình dạng giống củ nhân sâm. Dân gian tương truyền rằng loại cây này có tác dụng chữa trị nhiều bệnh, trong đó chủ yếu là các bệnh về đường hô hấp. Vậy cây sâm bố chính có mấy loại? Cách sử dụng cây thuốc này ra sao?

Một số thông tin về cây sâm bố chính

Mô tả hình dáng cây sâm bố chính

• Cây sâm bố chính là loại cây thân thảo, dạng cây cỏ, mọc cao khoảng chừng 50cm – 1 mét. Thân cây yếu ớt nên phải dựa vào những cây xung quanh.
• Hoa sâm bố chính mọc dạng 5 cánh có màu hồng, đỏ hơi phớt vàng, mọc đơn ở phần kẽ lá, đường kính khoảng 8cm. 5 cánh hoa mỗi cánh dài 5-6cm, rộng 3-4cm ở ngọn. Cuống hoa dài phủ lông cứng, dài 5-8 cm, phồng đầu.
• Tiểu đài bao gồm 7 – 10 bộ phận, dài 12 – 14mm, có lông phủ ngoài. Phần đài hoa có hình túi, ở ngọn có răng cưa nhỏ. Bầu có lông, tổng khoảng 5 vòi, có tuyến.
• Quả có hình trứng nhọn, có lông bên ngoài, dài gấp 3 lần tiểu đài. Khi quả chín sẽ nứt thành 5 mảnh, hạt hình thận màu nâu, bên ngoài có nhiều đường vân sít nhau.
• Rễ cây có màu trắng hoặc vàng nhạt, đường kính khoảng 2cm, rễ to bụ, có rễ giống hình củ sâm. Vì vậy dân gian còn hay gọi cây là nhân sâm bố chính.
• Lá cây có màu xanh, phần gốc lá có hình trái xoan, phần cuối có hình tim hoặc hình mũi tên, các lá càng lên trên càng hẹp. Mặt lá cũng có lông đơn hoặc hình sao.

Tên gọi

• Tên thường gọi: Sâm bố chính, thổ hào sâm, nhân sâm Phú Yên.
• Tên khoa học: Hibiscussagittifolius
• Thuộc họ bông Malvaceae (cẩm quỳ), dâm bụt.

Cây sâm bố chính có mấy loại?

Phân loại theo màu sắc:

• Cây có hoa màu đỏ tươi: Loại này thường phân bố ở vùng đồi núi Tây Nguyên, khu vực Đông Nam Bộ. Đặc điểm của chúng là hoa to, 5 cánh mỏng. Rễ mang hàm lượng dược chất và dinh dưỡng cao nhất, tuy nhiên chúng đang dần khan hiếm do không có sự bảo tồn, nuôi trồng chuyên sâu.
• Cây có hoa màu hồng phấn: Loại này thường được trồng làm cảnh ở đồng bằng, dược tính thấp.
• Cây có hoa màu đỏ hồng: Loại cây này khá phổ biến, cây có thể sống và phát triển tại nhiều nơi khác nhau như đồi núi thấp hoặc đất phù sa.
• Cây có hoa màu vàng: Thân cây cao khoảng 1-2 mét, không có củ.

Phân loại theo nơi mọc

• Tại nơi núi thấp dưới 100m: Tây Nguyên, miền Trung Việt Nam.
• Tại trên đồi bán sơn địa: Kiên Giang, An Giang, các tỉnh miền Đông Nam Bộ.
• Tại các vùng đồng bằng phù sa: Chủ yếu mọc ở vùng Đồng Tháp, Tiền Giang.

Bộ phận dùng

Rễ của sâm bố chính có kích thước to, hình dáng giống củ nhân sâm nên thường được sử dụng làm dược liệu.

Thu hoạch và chế biến

Sâm bố chính thường được thu hoạch sau 1 năm trồng thì dược chất sẽ càng cao. Thời điểm thu hoạch vào mùa thu đông hàng năm.

Về chế biến, có 2 cách đơn giản đó là chế biến thành sâm bố chính khô và sâm bố chính tươi.

• Đối với củ sâm khô: Ngâm nước gạo rồi thái mỏng để phơi hoặc để nguyên củ. Sau đó đóng gói, bảo quản nơi khô ráo, thoáng mát để tránh vi khuẩn.
• Đối với sâm tươi: Sâm sau khi đào đem rửa sạch rồi ngâm nước vo gạo 1 đêm rồi rửa bằng nước trắng. Để khô ráo nước rồi đem ngâm với rượu 45 độ.

Ngoài ra, người ta còn lấy sâm bố chính ngâm mật ong trong 1-2 tuần, mỗi ngày dùng 3-5 lát rất tốt cho sức khỏe.

Tính vị, quy kinh

Sâm bố chính có vị ngọt, tính mát, quy vào các kinh tâm và thận.

Thành phần hóa học trong cây sâm bố chính

Theo nghiên cứu khoa học, sâm bố chính có dược chất tuyệt vời chỉ kém sâm Ngọc Linh. Cụ thể, các nhà khoa học phát hiện ra trong loại sâm này có các thành phần hóa học như:

• Phytosterol, coumarin,   béo, axit hữu cơ, đường khử và hợp chất uronic.
• Chứa 11 axit amin và 13 nguyên tố đa lượng và vip k .k
• Sesquiterpenoid, Acyl hibiscone B
• 5 hợp chất: R-lasiodiplodin, (R)-de-O-methyllasiodiplodin, dibutyl phthalate, (R) – 9-phenylnonan-2-ol và hibiscone B.

Hợp chất Acyl hibiscone B trong dược liệu có thể chống lại tế bào ung thư ở người Hela và HepG-2 (3). Bên cạnh đó, saponin trong sâm bố chính có tác dụng rất tốt trong việc nâng cao, tăng cường thể lực cho con người, chống nhược sức.

Một số hình ảnh cây sâm bố chính:

Công dụng của sâm bố chính

Cây sâm bố chính được đánh giá là một trong những loại sâm quý tại Việt Nam do sở hữu những công dụng tuyệt vời như:

• Theo y học cổ truyền

Sâm bố chính có tác dụng thanh nhiệt cơ thể, bổ máy, hỗ trợ tiêu hóa, bổ tỳ vị. Chuyên sử dụng cho người bị suy nhược cơ thể, suy dinh dưỡng ở trẻ em, rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ, hen suyễn, lao phổi, mỏi nhức lưng, suy giảm sinh lý,…

• Theo y học hiện đại

Theo nhiều thí nghiệm khác nhau cho thấy, tác dụng của sâm bố chính an thần, ức chế hoạt động của hệ thần kinh trung ương.

Sâm bố chính trị bệnh gì?

Với rất nhiều tác dụng trong điều trị bệnh và tăng cường sức khỏe, vậy sâm bố chính dùng để làm gì?

Cây sâm bố chính được sử dụng rất nhiều trong các bài thuốc đông y khác nhau được dân gian truyền lại, trong đó thích hợp dùng với những đối tượng như:

• Điều trị bệnh lao phổi, hen suyễn ở trẻ em: dùng vị thuốc sâm bố chính kết hợp với cam thảo.

• Trị rối loạn kinh nguyệt ở phụ nữ khi kết hợp với ngải cứu, ích mẫu, củ ấu, cỏ nhọ nồi,…
• Lưu thông bồi bổ khí huyết.
• Trị bệnh liên quan đến tiêu hóa, tiêu chảy, kiết lỵ
• Chủ trị bệnh lo âu, trầm cảm.
• Chữa bệnh ra nhiều mồ hôi.
• Chữa suy nhược thần kinh, mất ngủ.
• Tăng cường sức khỏe sinh lý cho đàn ông.
• Bồi bổ sức đề kháng cho người bị suy nhược cơ thể.

Tác dụng phụ của sâm bố chính

Theo nghiên cứu, sâm bố chính không có độc nhưng nếu người dùng không hợp với các dược chất có trong cây thuốc có thể gây ra các triệu chứng như:

• Nổi mề đay, da nóng đỏ, ngứa ngáy, phát ban.
• Môi sưng, khó thở, huyết áp giảm, mạch đập nhanh.

Cách sử dụng sâm bố chính

Bài thuốc điều trị ho, lao phổi cho trẻ bằng sâm bố chính

• Sâm bố chính dược liệu đem phơi khô lấy 10g, cam thảo bắc 8g.
• Đun tất cả nguyên liệu trên với 500ml nước, đun cạn còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.

Bài thuốc dùng sâm ngâm rượu thành thuốc bổ hệ tiêu hóa

• 1kg sâm bố chính khô hoặc 3kg sâm tươi.
• Ngâm nguyên liệu với 4-5 lít rượu 40 độ trong 1 tháng trở lên

Cách ngâm sâm bố chính với rượu giúp tăng cường sinh lý cho nam giới

• 1kg sâm bố chính khô 1kg, 1kg sâm cau khô, 300g dâm dương hoắc.
• Đem nguyên liệu trên đi sao vàng hạ thổ rồi ngâm với 10 – 12 lít rượu trong thời gian 1 tháng trở lên là dùng được.
• Phương pháp này có công dụng tăng cường sinh lý, giảm tình trạng rối loạn cương dương, xuất tinh sớm, mộng tinh, di tinh,…

Bài thuốc trị rối loạn kinh nguyệt

Cách 1:

• Chuẩn bị các nguyên liệu bao gồm: Sâm bố chính, ngải cứu, ích mẫu mỗi loại 16g 20g cỏ nhọ nồi, 20g thục địa, 12g củ cây gai, 10g củ ấu (liều lượng đủ 1 thang).
• Sao vàng ngải cứu và nhọ nồi sau đó đem sắc với các vị thuốc còn lại lấy 200ml nước đặc, ngày uống 3 lần. Mỗi ngày dùng 1 thang để cải thiện các triệu chứng rối loạn kinh nguyệt, rong kinh, chậm kinh.

Cách 2:

• Chuẩn bị các nguyên liệu như: 10g sâm bố chính, 10g lá ngải cứu, 10g sung úy.
• Sắc thuốc uống trong 1 tuần.

Bài thuốc bồi bổ khí huyết, tăng cường sức khỏe

• Nguyên liệu: 30g sâm bố chính, 15g củ mài, 15g đương quy, 15g dĩ nhân, 12g hồi dầu, mật ong.
• Tán các nguyên liệu trên thành bột, trộn đều với mật ong thành hỗn hợp rồi vo thành viên mỗi ngày uống khoảng 15-20g.

Cách điều trị đi ngoài phân lỏng, suy dinh dưỡng cho trẻ

• Nguyên liệu: 30g hoài sơn, 25g sâm bố chính, 20g ý dĩ, 10g bạch chỉ, 15g hạt sen.
• Đem tất cả nguyên liệu sao chín, nghiền thành bột rồi trộn với một ít nước, đường nấu lên thành dạng cao lỏng. Mỗi ngày uống 4-10g.

Chữa trầm cảm, tác dụng an thần cho người mất ngủ

• Thành phần: 16g Sâm bố chính, củ khoai mài, hà thủ ô, ích trí, bá tử nhân mỗi loại 12g, táo nhân, cam thảo dây, thủy ngọc, liên tu, xương bồ mỗi loại 8g, nhục quế 4g.
• Cách dùng: Nguyên liệu đem rửa sạch, đun với 500ml nước, sắc cạn đến khi còn 300ml thì ngưng.
• Chia thuốc uống 2 lần trong ngày sẽ giúp người bệnh giảm căng thẳng, thư giãn, bớt lo âu, trầm cảm.

Bài thuốc chữa suy nhược thần kinh

• Thành phần: Sâm bố chính (20g), hoàng kỳ (12g), tần quy (8g), sơn khương (8g), mộc hương (8g), hoa cúc (8g), dư dung (8g), long nhãn (8g), táo nhân (8g), phục linh (6g), tiểu thảo (6g).
• Đem tất cả nguyên liệu trên sắc lấy nước đặc. Mỗi ngày dùng 1 thang chia làm nhiều lần.

Trị chứng tay chân lạnh ra nhiều mồ hôi

• Thành phần: Sâm bố chính, đương quy, hoàng kỳ và phục linh mỗi loại 20g, lộc nhung, chích thảo mỗi loại 8g.
• Phục linh mang đi tẩm sữa, đương quy đem đi tẩm mật sao vàng, hoàng kỳ cũng đem tẩm với nước phòng phong và sao vàng. Tất cả nghiền nhỏ sắc uống.

Bài thuốc giúp phục hồi sau bỏng nhanh chóng, an toàn

• Thành phần: 16g sâm bố chính, 16g dĩ mễ, 16g củ mài, sa sâm bắc, hà thủ ô, sơn liên, kê huyết đằng, địa hoàng thán mỗi thứ 12g, 10g câu khởi, 8g trần bì.

• Cách dùng: Sắc uống 1 thang mỗi ngày.

Bên cạnh việc dùng sâm chế biến thành các bài thuốc thì các món ăn từ sâm bố chính cũng rất bổ dưỡng, có tác dụng rất tốt cho sức khỏe con người. Đồng thời những món ăn này lại giúp người ăn ngon miệng, tạo cảm giác thoải mái hơn so với việc phải dùng thuốc uống hàng ngày. Các món ăn hấp dẫn bạn có thể tự tay chế biến tại nhà như:

• Gà hầm sâm
• Cháo bò hầm sâm
• Chân giò hầm sâm
• Nhãn nhục đậu đen nấu sâm.

Tổng kết

Trên đây là những thông tin chi tiết về cây sâm bố chính, nếu bạn có bất kỳ thắc mắc hoặc có nhu cầu tìm mua sản phẩm, hãy liên hệ ngay với nhà thuốc Apharma để được hỗ trợ trực tiếp và cụ thể nhất nhé.