Đối với gia đình Việt, rau củ luôn là nguyên liệu không thể thiếu trong mỗi bữa ăn của gia đình. Các loại rau củ vừa đa dạng về chủng loại cũng như cung cấp nhiều chất dinh dưỡng khác nhau cho cơ thể.
Củ dền được xem như là “bí quyết đỏ” của các chị em phụ nữ vì dùng làm nguyên liệu làm đẹp tự nhiên mà còn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng như sắt, vitamin C, kali và chất xơ cho cơ thể. Hãy cùng nhà thuốc Apharma tìm hiểu về nguồn gốc, công dụng cũng như cách sử dụng loại củ thần kỳ này một cách hiệu quả bạn nhé!
Giới thiệu về củ dền
1. Nguồn gốc
Củ dền có tên khoa học là Beta vulgaris, tên tiếng Anh là Beet hay còn gọi là củ dền đỏ (Red Beet) thuộc họ củ cải ngọt. Loại củ này được trồng khá phổ biến ở Anh, Bắc Mỹ và Trung Mỹ, thường dễ nhầm với củ cải đường – kích thước to, trắng và dùng để chiết xuất lấy đường.
2. Đặc điểm và hình dáng của cây củ dền
Củ có màu tím than hoặc đỏ thẫm, lớp vỏ bên ngoài đen khá xù xì. Có hai dạng kích thước thường thấy là tròn và dài. Nếu cắt ngang củ sẽ thấy có rất nhiều khoang đậm nhạt tạo thành khoanh tròn đồng tâm với nhau.
Củ dền có được màu đỏ đẹp mắt như vậy là do có chứa các hỗn hợp hóa học tự nhiên như betacyanin có màu đỏ và betaxanthins có màu tím, cấu tạo thành hóa tính thực vật của cây. Beta vulgaris thuộc họ thân thảo một năm.
- Củ: Có rễ phồng to thành củ nhiều nạc, màu đỏ thẫm, vị ngọt nhẹ. Cắt ngang thấy nhiều khoanh tròn đậm nhạt đẹp mắt.
- Thân: Thân cây thẳng đứng, có nhiều vằn, thường không phân nhánh. Cao từ 40-50cm.
- Hoa: Hoa cây thường mọc thành chùm bông dài, màu xanh lục nhạt, mọc ở phần trên cùng của cành, lưỡng tính và hợp nhất tại gốc. Hoa sẽ rụng cùng nhau nếu quả bế đã chín. Nhị hoa có 5, chỉ nhị hình dùi, bao phấn buông dài, đính quanh bầu.
- Lá: Có cuốn, có phiến lá hình trứng và mọc so le nhau, màu xanh lục, có phiến lá phẳng, mép lá nhẵn hoặc lượn sóng.
3. Thành phần hóa học
Theo như các nghiên cứu đã thực hiện tại Mỹ đã cho biết có rất nhiều chất dinh dưỡng chứa trong củ dền đỏ như chất xơ, chất béo, protein, đường, Vitamin B, C, A, PP, các khoáng chất như K, P, Mg, Rb, Ca, Fe, Zn, Mn, Br, Cu cũng như các acid amin, betain, glutamine, asparagine,…
Màu đỏ của củ được tạo thành do chất betanidin, b-cyanin cấu thành nên hóa thực vật. Tại Ấn Độ, các nhà khoa học đã định lượng được trong củ dền có chứa khoảng 2mg/kg Zn. Beta vulgaris khi còn xanh có chứa nhiều chất sắt và vitamin hơn khi đã chín, mà nhiều nhất là vitamin A.
4. Thành phần dinh dưỡng
Trong củ dền đỏ có chứa rất nhiều khoáng chất có lợi cho sức khỏe như: Choline (là một dưỡng chất cũng quan trọng như acid folic, iot, mangan, vitamin B, kali, natri hữu cơ, chất xơ và carbohydrate dạng đường tiêu hóa tự nhiên.
Cả trong củ và lá của củ dền chứa lượng lớn vitamin B1, B2, B6, A và C. Lá và thân có chứa nhiều chất sắt hơn rau bina. Đặc biệt, các khoáng chất như canxi, đồng, magie, photpho, sắt và natri.
Beta vulgaris đã từ lâu được xem như loại rau củ có chứa nhiều khoáng chất dinh dưỡng đặc biệt tốt cho sức khỏe con người cũng như giúp cải thiện các tình trạng bệnh như táo bón, huyết áp, thiếu máu, xơ vữa động mạch, loét dạ dày, gout.
Công dụng của củ dền
1. Tác dụng cho sức khỏe
Điều hòa huyết áp: Các chuyên gia của Bệnh viện Barts ở Anh và Đại học Y khoa London đã nghiên cứu và cho kết quả, mỗi ngày uống khoảng 500ml nước ép củ dền sau 24 giờ có tác dụng làm giảm cao huyết áp tốt cho người bệnh cao huyết áp. Các hàm lượng nitrate cao trong củ dền đã góp phần làm giảm huyết áp hiệu quả.
Phòng ngừa đột quỵ và đau tim: Trong nước Beta vulgaris ngoài giúp hạ huyết áp, nó còn có tác dụng góp phần giúp 25% dân số trong độ tuổi trưởng thành và trung niên ngừa những căn bệnh nguy hiểm liên quan đến tim mạch và đột quỵ. Hầu như chúng ta không có thói quen uống nước ép buổi sáng.
Tuy nhiên, theo các nhà khoa học nhận định rằng, rất khỏe của bạn sẽ trở nên tốt hơn nếu thêm nước ép củ dền vào mỗi bữa ăn sáng của mình hàng ngày đó. Bên cạnh đó, nước củ dền đỏ còn có chức năng giảm cholesterol, chống oxy hóa, giảm mỡ máu và là một một trợ thủ đắc lực cho một trái tim khỏe mạnh.
Bảo vệ gan: Chất betacyanin trong Beta vulgaris giúp gan thải độc, ngăn ngừa mệt mỏi, loại bỏ các độc tố trong gan, chống hình thành các lớp mỡ quanh gan, tạo hiệu ứng dây chuyền đến mạch máu. Nếu cơ thể đang thừa cân, hãy bổ sung củ dền đỏ vào bữa ăn của bạn và uống một ly nước ép mỗi ngày sẽ giúp giảm cân hiệu quả và các tác hại của bệnh béo phì.
2. Các chất dinh dưỡng trong củ dền làm gan thải độc tố.
- Góp phần trị thiếu máu: Nhờ hàm lượng cao chất sắt nên Beta vulgaris có thể làm tái tạo và kích thích hình thành các tế bào máu, cung cấp oxy cho cơ thể khỏe mạnh. Hàm lượng đồng giúp tạo thêm chất sắt, vì vậy củ dền là thực phẩm có tính bổ máu.
- Ổn định tinh thần: Ngoài những chất dinh dưỡng cơ bản, Beta vulgaris còn chứa thêm một hợp chất đặc biệt nữa là betaine, thuộc hợp chất nitrogen, có tác dụng thư giãn thần kinh vì làm kích thích quá trình tổng hợp serotonin, chất dẫn truyền thần kinh.
3. Hàm lượng dinh dưỡng trong củ dền làm tinh thần thư giãn.
- Tăng cường hệ miễn dịch: Các chất dinh dưỡng cũng như vitamin trong củ dền đỏ đã được chứng minh là giúp tăng cường hệ miễn dịch cho cơ thể và chống nhiễm trùng, giúp kích thích quá trình oxy hóa của các tế bào và tái tạo, sản sinh tế bào máu mới.
- Tốt cho mật và gan: Nước ép củ dền còn có tính năng làm sạch, chữa lành độc tính của mật và gan như viêm gan, ngộ độc thực phẩm, vàng da, nôn mửa, tiêu chảy. Uống nước ép củ dền đỏ với một ít nước cốt chanh sẽ làm tăng tính hiệu quả hơn trong điều trị các bệnh nói trên.
4. Công dụng chăm sóc sắc đẹp
Chống oxy hóa và ngăn ngừa lão hóa da: Trong cả lá và Beta vulgaris đều chứa rất nhiều vitamin B1, B2, A, B6 và C. Các khoáng chất trong củ góp phần tăng cường sản sinh ra collagen, giảm nếp nhăn, chống oxy hóa và ngăn chặn các gốc tự do làm lão hóa da.
Làm sáng da và mờ thâm: Nhờ hàm lượng vitamin C khá cao trong thân và củ nên có khả năng chặn quá trình sinh ra các sắc tố trên da, tăng sinh ra collagen, chống da chảy xệ, giúp làn da thêm tươi sáng. Ngoài ra, vitamin C còn giúp làm dịu da do tổn thương cháy nắng, làm nhanh lành vết thương do viêm da hoặc nhiễm trùng,..
Những làm da bị thâm sau mụn nên thường xuyên nạp vitamin C sẽ làm mờ vết thâm nhanh hơn. Đồng thời vitamin C cũng làm chất sắt được hấp thụ nhiều hơn vào cơ thể.
Trộn hỗn hợp sữa tươi không đường, bột đậu đỏ và củ dền rửa sạch cho vào máy xay nhuyễn, sau đó cho vào ngăn mát tủ lạnh trong 10 phút. Chà hỗn hợp lên toàn thân với nước mát, massage nhẹ nhàng trong 20 phút. Sau đó tắm sạch lại bằng nước một lần nữa. Thực hiện lặp lại 3 lần/ tuần để thấy được hiệu quả tốt nhất.
Công dụng tẩy tế bào chết cho da: Củ dền cũng sẽ giúp chị em tẩy đi lớp tế bào chết xấu xí, bụi bẩn trên mặt hiệu quả đó.
Làm sáng da, sạch da và mịn màng hơn, ngăn ngừa tình trạng mụn xuất hiện trên da. Xay nhuyễn bột yến mạch và củ dền theo tỉ lệ 1:1. Sau đó trộn đều hỗn hợp lại và đắp lên da 15 phút và rửa sạch lại bằng nước ấm.
Làm son môi tự nhiên bằng củ dền: Màu sắc tự nhiên mà đẹp mắt trong củ dền đỏ là món quà tuyệt vời thiên nhiên ban tặng cho đôi môi của chị em phụ nữ. Màu son sẽ nhẹ nhàng, tự nhiên, an toàn, giúp môi không bị thâm như các sản phẩm son môi công nghiệp đang bán trên thị trường. Vitamin và các chất chống oxy hóa sẽ giúp đôi môi căng mọng, mềm mại, hồng hào, giảm nếp nhăn trên môi.
Những lưu ý khi sử dụng củ dền đỏ
1. Gây cản trở quá trình hấp thu chất dinh dưỡng
Hàm lượng cao oxalate – một chất gây hình thành sỏi thận, có đặc tính như một chất gây kháng chất dinh dưỡng, làm cản trở quá trình hấp thụ chất dinh dưỡng vào cơ thể. Tuy hàm lượng này có trong thân nhiều hơn củ dền đỏ nhưng cũng nên thận trọng khi dùng.
2. Gây hạ đường huyết
Như đã tìm hiểu, nước củ dền làm giảm huyết áp, điều này có thể cần thiết trong một số bệnh muốn làm giảm huyết áp. Nhưng nếu sử dụng thường xuyên sẽ gây ra tình trạng hạ huyết áp xuống mức bình thường. Thêm vào đó, Nếu bị giãn tĩnh mạch thì ăn nhiều củ dền sẽ khiến bạn gặp vấn đề về tĩnh mạch.
3. Ảnh hưởng đến tiêu hóa
Khi bạn ăn quá nhiều lượng củ dền sẽ dẫn đến nhiều vấn đề về tiêu hóa. Lời khuyên dành cho bạn là chỉ nên uống 30ml nước củ dền ban đầu, sau đó trộn với nước ép khác để dễ điều chỉnh hơn. Điều này sẽ gây trở ngại cho người có hệ đường ruột hoặc tiêu hóa nhạy cảm.
Tổng kết
Nhìn chung, củ dền là một thực phẩm không còn mấy xa lạ với mỗi gia đình. Là loại thực phẩm có rất nhiều công dụng cho sức khỏe cũng như trong chăm sóc sắc đẹp. Tuy nhiên, đi kèm đó là những tác dụng phụ cần nên thận trọng khi sử dụng. Qua bài viết trên của Apharma, mong rằng sẽ mang lại nhiều kiến thức bổ ích cho bạn và gia đình. Để tìm hiểu thêm về những loại thực phẩm khác hoặc thực phẩm chức năng được chiết suất từ củ dền hãy đến ngay với nhà thuốc Apharma qua trang web hoặc nhà thuốc để được tư vấn.
