Cây khiên ngưu

Cây khiên ngưu hay còn được gọi với cái tên quen thuộc hơn là bìm bịp biếc được biết đến như một loài thảo dược có nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe. Hãy cùng Nhà thuốc Apharma tìm hiểu về loại cây này nhé!

Cây khiên ngưu là gì?

Cây khiên ngưu có tên quen thuộc hơn là cây bìm bịp biếc. Cây khiên ngưu có khá nhiều tên gọi khác nhau có thể kể đến như hắc sửu, bạch sửu, kalađana, bồ tăng thảo, cẩu nhĩ thảo, giả quân tử, hắc ngưu, nhị sửu, tam bạch thảo, thảo kim linh, thiên già, lạt bát hoa …

Loài cây này cho ta vị thuốc nhựa, hạt phơi khô của cây được gọi là khiên ngưu tử (có tên khoa học là Pharbitis hay Se men Pharbitidis). Cây khiên ngưu có tên khoa học là pharbitis hederacea choisy và thuộc họ cây bìm bìm Convolvulaceae.

Đặc điểm của cây khiên ngưu

Khiên ngưu là giống cây thuộc loại dây leo. Thân cây khiên ngưu mảnh với những điểm lông hình sao trên thân. Lá của cây màu xanh có hình tim, nhẵn và xẻ 3 thùy. Mặt trên lá có máy xanh đậm hơn mặt dưới, mặt dưới là có lông. Kích thước lá cây là 14cm dài, 12cm rộng, phần cuống gầy và nhẵn, dài khoảng 5 đến 9cm.

Cây khiên ngưu có hoa màu hồng tím hoặc xanh nhạt, hoa khổ lớn, thường mọc theo cụm 1-3 hoa ở dưới kẽ lá. Quả khiên ngưu hình cầu, bề mặt nhẵn, có 3 ngăn với kích thước đường kính khoảng 8mm.

Khiên ngưu tử (hạt quả cây khiên ngưu) có hình 3 cạnh, lưng khum, nhẵn và dẹp về 2 bên và hơi có lông ở tễ. Khiên ngưu tử thường có màu trắng hoặc đen với kích thước dài và rộng tương ứng là 5-8mm và 3-5mm. Khối lượng của 100 hạt khiên ngưu khoảng 4,5g. Hạt khiên ngưu màu đen được gọi là hắc sửu, trong khi hạt màu trắng được gọi là bạch sửu.

Sở dĩ có cái tên Khiên ngưu – khiên nghĩa là dắt, ngưu còn có nghĩa là trâu – là bởi ngày xưa, khi người dùng các bài thuốc từ khiên ngưu khỏi bệnh thường dắt trâu, đem trâu đến để cảm ơn người thầy thuốc.

Phân bố, cách thu hái và chế biến cây khiên ngưu

Cây khiên ngưu mọc hoang và khá dễ gặp tại nhiều khu vực trên các tỉnh nước ta. Ngoài ra, cây khiên ngưu còn mọc nhiều ở Thái Lan, Malaysia, Ấn Độ,…

Bộ phận thường dùng để làm thuốc của cây khiên ngưu là hạt, hay còn gọi là khiên ngưu tử. Thời điểm quả khiên ngưu chín vào khoảng từ tháng 7 đến tháng 10. Vào thời điểm đó, quả khiên ngưu sẽ được thu hoạch và đập lấy hạt rồi phơi khô.

Thành phần hoá học của hạt khiên ngưu

Khiên ngưu tử (hạt quả khiên ngưu) có chứa nhiều dưỡng chất. Cụ thể bao gồm các thành phần hóa học sau:

• 2% pharbitin là chất Glocosid bao gồm Pharbitic acid và vài Purolic acid
• Acid Nilic
• Acid Gallic
• Chanoclavine
• Lysergol
• Isopenniclavine
• Penniclavine
• Elymoclavine
• Khoảng 11% chất béo
• 2 sắc tố glucozit

Vị thuốc của cây khiên ngưu

• Về tính vị: Cây khiên ngưu có tính nóng, cay và hơi có độc
• Về quy kinh: Vào 3 kinh là đại tràng, phế và thận

Tác dụng dược lý của cây khiên ngưu

1, Y học hiện đại đã nghiên cứu và chỉ ra các tác dụng dược lý của cây khiên ngưu bao gồm:

• Tác dụng tẩy xổ: Các dược liệu từ cây khiên ngưu có chứa chất Pharbitin, đây là một chất có tính tẩy mạnh gần như chất Jalapin. Chất này có tác dụng làm tăng nhu động ruột khi đi vào ruột và mật, từ đó gây xổ. Các dược liệu của cây khiên ngưu có tác dụng tẩy xổ thường ở dạng nước hoặc cồn chiết xuất chứ không có dạng thuốc sắc.
• Khiên ngưu tử có khả năng giúp thận tăng độ lọc Inulin
• Diệt các loại giun kim

Cần lưu ý là các loại thuốc từ Khiên ngưu có độc tính và được khuyến cáo không sử dụng với liều lượng cao. Vì tác dụng của thuốc ảnh hưởng trực tiếp lên đường tiêu hóa nên nếu dùng ở liều cao, người dùng có thể gặp các triệu chứng buồn nôn hoặc nôn. Bên cạnh đó, thuốc còn ảnh hướng đến các chức năng của thận, gây đau thần kinh hay tiểu ra máu,…

2, Y học cổ truyền nghiên cứu và cho biết các tác dụng của vị thuốc khiên ngưu bao gồm:

• Tả khí phân thấp nhiệt
• Tiêu ẩm lợi nhị tiện
• Trục đờm
• Lợi tiểu
• Thông đại tiện và tiểu tiện.
• Thông mật.

3, Thuốc khiên ngưu chuyên trị các bệnh sau:

• Nhiễm giun
• Sát trùng
• Cước thũng
• Thủy thũng
• Phù thũng không nằm ngồi được
• …

Cách dùng và liều lượng sử dụng thuốc khiên ngưu

Cách dùng thuốc khiên ngưu: Thuốc khiên ngưu được dùng dưới các dạng bao gồm bột từ hạt khiên ngưu và nhựa khiên ngưu, trong đó:

• Khiên ngưu tử được tán thành bột và dùng nước chiêu thuốc
• Nhựa của khiên ngưu thường được dùng bằng cách chiết thành cồn

Một số bài thuốc khiên ngưu phổ biến và tác dụng trị bệnh của khiên ngưu

Cây khiên ngưu được sử dụng để điều chế thuốc trị nhiều bệnh lý. Cụ thể là:

1, Bài thuốc chữa phù thũng từ cây khiên ngưu

Cách chế thuốc chữa phù thũng từ cây khiên ngưu cụ thể như sau:

Lấy 10g khiên ngưu sắc với 300ml nước cho đến khi cô lại còn khoảng 150ml (1 nửa). Chia phần nước đã cô lại này thành 2 phần uống trong ngày. Tùy theo mức độ nặng nhẹ của bệnh có thể tăng liều lượng sử dụng thuốc.

2, Bài thuốc chữa tâm thần phân liệt từ cây khiên ngưu

Cách chế thuốc chữa tâm thần phân liệt từ cây khiên ngưu gồm cụ thể như sau:

Nguyên liệu

• 12g đại hoàng
• 12g hùng hoàng
• 24g nấc và bạch sửu
• 16g kẹo mạch nha

Tán thành bột các nguyên liệu trên rồi trộn đều và vo viên. Liều lượng sử dụng hỗn hợp thuốc trên là 4 viên/ngày. Liệu trình điều trị bằng thuốc khiên ngưu thường kéo dài 15 ngày sau đó nghỉ dùng thuốc 7 ngày, rồi lại tiếp tục liệu trình dùng thuốc 15 ngày.

3, Bài thuốc trị cước khí, thủy thũng từ cây khiên ngưu

Nguyên liệu để bào chế thuốc khiên ngưu trị cước khí, thủy thũng bao gồm những thành phần sau:

• 30g binh lang
• 30g mộc hương
• 30g trần quất bì (đã lược bỏ xơ)
• 30g khiên ngưu tử
• 30g xích phục linh đã bỏ vỏ đen

Lấy các thành phần trên tán thành bột, sau đó lấy 6g/lần hòa với 150ml nước để uống.

4, Bài thuốc trị phù, táo bón, tiểu bí bằng cây khiên ngưu tử (Bạch Khiên Ngưu Tán)

Nguyên liệu để bào chế thuốc khiên ngưu trị phù, táo bón, tiểu bí bao gồm những thành phần sau:

• Bạch khiên ngưu để sống 1 nửa, để chín 1 nửa
• 4h bạch truật, cam thảo nướng, tang bạch bì, quất hồng, mộc thông,…
• Lấy các thành phần trên tán thành bột và dùng 8-12g/ngày pha nước uống.

5, Bài thuốc trị chứng mã tỳ phong (bạo suyễn) ở trẻ em, nhiệt đờm ủng tắc, đờm hỏa làm tổn thương phế từ cây khiên ngưu

Dùng các nguyên liệu bao gồm đại hoàng, hắc khiên ngưu và chỉ xác tán nhỏ thành bột rồi pha với nước sôi để uống.

6, Bài thuốc tẩy giun, giảm đau bụng do giun kim, giun đũa từ cây khiên ngưu

Có 2 bài thuốc từ cây khiên ngưu có tác dụng tẩy giun và giảm đau bụng do giun đó là:

• Bài thuốc thứ nhất tên hoàn ngưu lang: Gồm các nguyên liệu khiên ngưu, hạt cau và đại hoàng nghiền thành bột, sau đó hòa 3-4g hỗn hợp trên với nước ấm và uống khi đói. Nên dùng thuốc với liều lượng thấp hơn nếu đối tượng dùng là trẻ em.
• Bài thuốc thứ 2: Gồm các nguyên liệu hạt khiên ngưu 12g, lôi hoàn 12g, đại hoàng sống 4g nghiền thành bột mịn, sau đó hòa với nước ấm và uống trước khi đi ngủ.
• Khiên ngưu tử của cây khiên ngưu có tác dụng tẩy giun, giảm đau bụng do giun kim, giun đũa hiệu quả

Một số điều kiêng kỵ cần chú ý khi sử dụng các bài thuốc từ cây khiên ngưu

Người dùng cần tránh không sử dụng các bài thuốc từ cây khiên ngưu nếu thuộc những đối tượng sau:

• Phụ nữ có thai
• Người có thể lực yếu, mệt nên dùng ít hoặc không nên dùng

Những lưu ý khi sử dụng các loại thuốc từ cây khiên ngưu

Các loại thảo dược từ cây khiên có tác dụng chữa bệnh rất tốt. Tuy nhiên, tùy vào tình trạng sức khỏe, bệnh đang chữa trị mà người dùng cần chú ý đến liều lượng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ để sử dụng đúng cách, tránh sử dụng quá liều sẽ không đạt được kết quả như mong muốn.

Bên cạnh đó, người sử dụng thảo dược từ cây khiên ngưu cần nắm được thành phần dược liệu để biết mình có thể sử dụng thảo dược này không, tránh tình trạng dị ứng với các thành phần trong cây khiên ngưu và các tác dụng phụ không mong muốn.

Cần tham khảo ý kiến bác sĩ và chuyên gia, dược sĩ khi có ý định sử dụng các bài thuốc từ cây khiên ngưu

Khiên ngưu là một loài thảo dược quý, tuy vậy các loại thuốc từ cây khiên ngưu lại có độc tính nên các bạn cần tham khảo ý kiến bác sĩ, dược sĩ nếu có ý định sử dụng.

Nếu các bạn đang có nhu cầu hoặc quan tâm đến các sản phẩm thuốc, dược liệu làm từ cây khiên ngưu, bạn có thể tham khảo trên trang web của Công ty CP Dược phẩm Apharma tại địa chỉ Apharma.vn, hoặc đến nhà thuốc của công ty trên khắp cả nước để nhận được sự tư vấn nhiệt tình cùng các sản phẩm chính hãng, chất lượng và mức giá ưu đãi. Chúng tôi luôn cố gắng đem đến những sản phẩm chất lượng, dịch vụ chăm sóc khách hàng tốt nhất.

Trên đây là toàn bộ thông tin về cây khiên ngưu mà chúng tôi tổng hợp được. Cảm ơn các bạn đã quan tâm và theo dõi bài viết, đừng quên theo dõi website của Nhà thuốc Apharma để nắm được thông tin về các bài thuốc thảo dược hữu ích khác nhé! Cần lưu ý lại là các thông tin trong bài viết tổng hợp mang tính chất tham khảo, bạn nên lưu ý cách sử dụng và liều dùng theo lời khuyên của bác sĩ hoặc dược sĩ chuyên môn.